نخجوان

۲۷ آگوست ۱۹۴۱ میلادی (۵ شهريور ۱۳۲۰) در اجراي گام به گام طرح ( ازپيش تهيه شده) توطئه، محمدعلي فروغي كابينه خود را تشكيل داد كه در آن سرلشكر احمد نخجوان (كه از پيش در نظر گرفته شده بود و بايد بدون اطلاع و تصويب رضا شاه، دستور ترك مقاومت و مرخص كردن سربازان را مي داد) كفيل وزارت جنگ شد. علي سهيلي هم وزير امور خارجه بود. از همين روز، محمدعلي فروغي كه سالها با رضا شاه اختلاف نظر داشت و شش سال تمام مورد بي مهري کامل دربار بود مذاكرات خود را با نمايندگان انگلستان و شوروي آغاز كرد. فروغي با اين كه سمت نظامي و فرماندهي نيروها را نداشت در همان نخستين جلسه کابينه اشاره کرده بود که ترک مخاصمه را بر مقاومت و جنگ ترجيح مي دهد. بنابراين، مذاکرات بعدي او با نمايندگان دو دولت مهاجم از اين چارچوب خارج نبود. با اين وضعيت، در سومين روز تهاجم هنوز معلوم نبود که بايد جنگ کرد و يا تسليم شد و اين ابهام در تضعيف روحيه نظاميان موثر بود و بدتر از همه، از سوي عواملي در تهران و شهرهاي بزرگ شايع شده بود که رضا شاه قصد کناره گيري دارد و رضا شاه از نيات فروغي، شايعات تهران و روحيه نظاميان بي خبر گذاشته شده بود.
بمباران پراكنده شهرهاي شمالي کشور از جمله تبريز و رشت توسط هواپيماهاي شوروي که از چهارم شهريور آغاز شده بود پنجم شهريور نيز ادامه يافت و شهر قزوين هم بمباران شد. دسته اي از هواپيماهاي شوروي به جاي بمب اعلاميه چاپي بر نفاط مسکوني فرو مي ريختند که در آنها با انشاني نامانوس و پر از اغلاط املائي و انشاني به مردم تاکيد شده بود که شوروي دشمن ايرانيان نيست، هميشه به ايران کمک کرده و قصد تصرف ايران را ندارد و پس از دستگيري و يا اخراج آلماني ها نيروهاي خود را از ايران بيرون خواهد برد. اعلاميه از مردم خواسته بود كه مقاومت نكنند، زيرا كه جنگي با آنان دركار نيست.
در اين ميان، مقامات محلي در شمال، خراسان و آذربايجان، بدون اطلاع از نيات دولت فروغي، از مردم خواسته بودند که در صورت امکان از شهرها خارج شوند و متولدان سالهاي ۱۲۹۴ تا ۱۲۹۷ که دوره سربازي را گذرانيده و در احتياط هستند با هر وسيله که در دسترس است خود را به سربازخانه هاي مربوط برسانند و همچنين از خواروبار فروشها هم پي در پي خواسته مي شد که تعطيل نکنند و دست به احتکار نزنند.