شاپور دوم ساسانی

مورخ ارتش روم در ذيل روز 20 اكتبر ( 28 مهر ) سال 351 ميلادی (اين روز را از انطباق تقويم ها به دست آورده اند) به صورت مبهم چنين نوشته است :
كل تلفات جنگ نخست امپراتور كنستانتينوس دوم با ايران (منظور؛ جنگ سال 348 ميلادی با شاپور دوم مشهور به ذوالاكتاف است) 50 هزار و 231 نفر و تلفات كل جنگ دوم با ايران (منظور جنگ سال 350 ميلادی) 39 هزار و 12 نفر. اين مورخ شايد به دليل عرق ملی روشن نساخته است كه اين ارقام، جمع تلفات دو كشور و يا به تنهايی ـ روم بوده است. از آنجا كه فاتح هر دو جنگ، ايران بود و طرف مغلوب نمي تواند كشتگان فاتح را شمارش كند به احتمال بسيار زياد اين تلفات سنگين را روميان تحمل كرده بودند. مورخ ارتش روم در زير اين ارقام نوشته است كه اين آمار نهايی را فرماندهی كل ارتش برای سنای روم تهيه كرده است و سپس توضيحات ديگر....

                                              

                                                 توسيديدس

نتيجه دو شكست و عقب نشينی رومی ها در دو جنگی كه در بالا اشاره شد، وقوع شورشهای مسلحانه در قلمرو روم در آلمان، گل (فرانسه)، ايلريا (يوگوسلاوی)، اسپانيا و حتی بريتانيا شد كه سالها بعد، نخست به تقسيم آن امپراتوری به دو حوزه حكومتی و سپس تجزيه كامل و اضمحلال انجاميد.
ارتشها از زمان اسكندر مقدونی دارای مورخ موظف شده اند كه رويدادهای روزانه را يادداشت مي كند و در پايان فصل و يا سال با مروری بر آنها يك گزارش تاريخی مي نويسد كه تا ربع قرن در آرشيو ارتش و از آن پس براي هميشه در آرشيو ملی نگهداری مي شود تا در دسترس محققان باشد. به احتمال زياد، اين روش از توسيديدس كه يك ژنرال بود و تاريخ جنگهای «پلوپونز» را نوشت اقتباس شده است.
در پاره ای از كشورهای پيشرفته اين كار اينك فراتر از ارتش رفته و سازمانهای ديگر را در بر گرفته كه مروری بر چنين گزارشها؛ پسرفتها و پيشرفتهای سازمان در فاصله زمانی معين را نشان می دهد. در تنظيم این گزارشها نهايت دقت و امانت بكار مي رود و به همين دليل است كه انجام آن را به كسي كه در اين رشته تحصيل و مطالعه كرده و مهارت داشته باشد واگذار می كنند و كار آن درست عكس روابط عمومی است.