تقی ارانی

محاكمه 53 تن اعضای موسس حزب كمونيست توده از 11 آبان سال 1317 (دوم نوامبرسال 1938 ميلادی) در تهران آغاز شد. اتهام عمده آنان تلاش براي براندازی سلطنت و ملی کردن منابع تولید ايران اعلام شده بود.. در پايان اين محاكمه، دستگيرشدگان به مجازات زندان محكوم شدند.
دكتر تقی ارانی فيزيكدان ايرانی تحصيلكرده آلمان كه از او به عنوان پدر احزاب كمونيستی در ايران نام می برند يکی از اين متهمان بود. وی به جرم ترويج مرام اشتراكی (مزدكيسم ـ ماركسيسم) و تبليغ براندازی سلطنت به ده سال زندان محكوم شده بود. ارانی دهم بهمن 1318 خورشيدی (30 ژانويه 1940) در 36 سالگي در زندان تهران درگذشت و اعلام شد كه مرگ او از بيماري تيفوس بوده است. پس از اشغال نظامی ايران و از ميان رفتن ترس مطبوعات از نوشتن هرگونه مطلب، برخی از روزنامه های تهران نوشتند که دکتر ارانی را در زندان کشته بودند.
محکوميت پدران جنبش کمونيستی ايران نتوانست به فعاليت آنان پايان دهد و حزب توده سه سال بعد اعلام موجوديت کرد که فعالیت علنی آن با تیراندازی به سوی شاه در دانشگاه تهران در 15 بهمن 1327 ممنوع شد و ....