جشن آذرگان خجسته باد
آتشكده آذر فرنبغ- فيروز آباد ، فارس
جشن آذرگان برابر است با آذر روز از ماه آذر برابر با ۹ آذر در گاهشماری ایرانی می باشد.
به مناسبت برخورد روز آذر و ماه آذر در این روز ،مطابق معمول هر ماه پس از برخورد روز و ماه هم نام، جشنی موسوم به جشن آذرگان برگزار می شود.
آذر نهمین روز از هر ماه در گاهشماری اوستایی است و ماه نهم هر سال ،که با آگاهی از سی و یک روزه بودن ماه های کنونی در نیمسال نخست بهار و تابستان ، جشن آذرگان برابر با سوم آذر ماه در گاهشمار نوین می باشد.
روز نهم هر ماه «آذر» یا «اَتر»(Atar) نام دارد؛ آذر ایزد ِویژه ی همه ی آتش هاست و از احترام ویژه ای نسبت به سایر آخشیج ها (عناصر) برخوردار می باشد و «جشن آذرگان» جشنی دیگر از جشن های آتش است در گرامیداشت این آخشیج و ایزد منسوب به آن.
در صفحه ۲۵۶ ترجمه ی آثارالباقيه از ابوريحان بیرونی
درباره ی این جشن آمده است :
«... روز نهم آذر عيدی است که به مناسبت توافق دو نام
آذرجشن می گويند و در اين روز به افروختن آتش نيازمند می باشند و اين روز جشن آتش
است و بنام فرشته ای که به همه ی آتش ها موکل است ناميده شده، زرتشت امر کرده در
اين روز آتشکده ها را زيارت کنند و در کارهای جهان مشورت نمايند ...»
در «فرهنگ جهانگیری»، «برهان قاطع»، «مروج الذهب مسعودی» و «المدخل فی صناعة احکام النجوم» از کیا کوشیار ابن لبان با شهری جیلی، این جشن را «آذرخش» نوشته اند.
در جشن های آتش مردم روی بام خانه ها آتش افروخته
و آن روز را با شادی و شادمانی و پایکوبی و نیایش و فرآوری خوراک های ویژه و
«آفرینگان خوانی» جشن می گیرند.
نزد ایرانیان، جشن آذرگان از اهمیت ویژه ای برخوردار
بوده و همچون نوروز و مهرگان بر آن ارج می نهاده اند. در این روز آتشکده ها
را آراسته و آذین بندی می کردند و در آن جایگاه مقدس مراسم ویژه ای برای جشن
برگزار می کردند. نظافت و پاکیزگی، از جمله ستردن موی و چیدن ناخن در این روز نیک
بود و معتقد بودند در این روز مشاوره و رایزنی درباره ی امور و دشواری ها به نتیجه
ی مطلوب می انجامد.
آتش به طور عموم از روزگاران بسیار کهن تا به امروز مورد توجه همه ی اقوام روی زمین بوده و هر قوم و طایفه ای به شکلی آن را ستوده اند.
دانشمند آلمانی «شفتلویتز»(Sheftelwitz) در کتاب خود «آیین قدیم ایران و یهودیت» نوشتار بسیار مفیدی در این باره دارد و نشان می دهد که چگونه همه ی ملل جهان از هر نژاد آتش را می ستایند و از متمدن ترین کشورها در اروپا تا وحشی ترین قبایل آفریقایی در ستودن این عنصر درخشان با یکدیگر شریک هستند.
در نزد هندوان نیز، «آگنی»(Agni) اسم آتش و نام پروردگار آن است و در «ریگ ودا»ی هندوان و اوستای ایرانیان اسم پیشوای دینی هر دو دسته از آریایی ها، «اَتره ون»(Athravan) می باشد که به مانک آذربان و آن کسی که از برای پاسبانی آتش گماشته می شود است.
در برگزاري آيين هاي زردشتي آتش مركزيت دارد. در اين دين، سه گروه
آتش مقدس آييني وجود دارد به نام هاي آتش بهرام، آتش آدِران و آتش دادگاه . آتش
بهرام قداست خاصي دارد؛ براي اين كه با تشريفاتي طولاني آماده مي شود. شانزده آتش
را از منابع مختلف جمع آوري مي كنند و آنگاه 1128 بار آن را تطهير مي كنند، يعني
هيزم را روي آتش مي گيرند؛ وقتي با گرماي آتش، اين هيزم شعله ور شد، يك مرحله
تطهير انجام گرفته است. اين جريان يك سال به درازا مي كشد. تعداد آتش هاي بهرام
محدود است و به مراقبت خاص نياز دارد. آتش آدران از چهار نوع آتش تهيه مي شود و
اين آتش را هم با آن كه اهميت كمتري از آتش بهرام دارد، روحانيان پاسداري مي كنند.
اما از آتش دادگاه حتي يك غير روحاني نيز مي تواند نگهداري كند.
علاوه بر آتش هاي آييني، تقسيم بندي
ديگري از آتش در اوستا آمده است. بنابر يسناي 17، بند 11، در جهان پنج گونه آتش
مينوي هست:
1 . آتش برزيسوه (Barzisavah) كه
در برابر اورمزد مي سوزد.
2 . آتش وهوفريانه (Vohufrayana) كه
در تن مردمان و جانوران جاي دارد (به عبارتي: غريزه)
3 . آتش اوروازيشته (Urvazishta) كه
در گياهان است.
4 . آتش وازيشته (Vazishta) كه در
ابرهاست (به عبارتي: آذرخش). در اسطوره تيشتر، ايزد باران، او به هنگام نبرد با
ديواپوش (ديو خشكسالي)، گرز خود را بر همين آتش مي كوبد و از شراره اين آتش است كه
ديو سپنجروش Spanjarush، همكار ديواپوش،
از وحشت خروشي بر مي آورد و هلاك مي شود (نماد رعد و برق پيش از باران تند).
5 . آتش سپنيشته (Spanishta) كه در كانون هاي خانوادگي جاي دارد.
از دیگر جشنهای آذر ماه جشن شب چله ـ شب یلدا ـ زاد روز میترا(آناهیتا) در روز سی آذر می باشد.
برای آگاهی بیشتر از نام روزها و ماه ها و جشن های ایرانی به آدرس های زیر در همین وبلاگ مراجعه فرمایید:
گاهشمار ایرانی (بدانیم و سربلند باشیم)
جدول نام روزهای هر ماه در گاهشماری ایرانی
گذری بر فلسفه نام ماه های ايران زمين